Bu yazımızda yetişkinlerde otizm ve bilmeniz gerekenleri anlattık.
Yetişkinlerde otizmin işaretleri ve belirtileri
Otizm iletişim zorluklarını, sosyal ortamlarda etkileşimi ve motor becerilerini (değişen hareketlerini kontrol etme zorluluğu gibi) sosyal ve davranışsal zorluklar ile nitelendirilir.
Otizm spektrum bozukluğu (OSB) rahatsızlığı bulunan iki farklı bireyde aynı belirtiler görülmez. Otizm spektrum bozukluğunda (OSB) spektrum terimi kullanılır çünkü çeşitli belirti ve işaretler vardır. Aynı zamanda şiddetleri arasında da farklılıklar bulunmakta.
Bazı otizm spektrum bozukluğu (OSB) bulunan bireyler günlük yaşamlarını etkileyen semptomlar gösterirler. “Yüksel işlevli” olarak adlandırılan bazı bireyler ise semptom olarak bir şeylerin daha “farklı” olduğu hissine kapılabilirler. Bu hissi tam olarak nedenini bilemeseler bile çocukluktan bu yana hissediyor olabilirler. Aynı zamanda, farklı hissettiklerini veya davranışlarında farklılıklar olduğunu da fark etmemiş olabilirler. Bu durumu onlardan önce çevreleri fark etmiş olabilir.
Otizm spektrum bozukluğu (OSB) tanısı çocukluk döneminde konulsa bile bazı yetişkinlerde tanı koyulmamış olması mümkündür. Siz de otizm spektrum bozukluğu (OSB) olduğunuzu düşünüyorsanız, bu yazımızda OSB’nin özelliklerini, tanı ve destek seçenekleri ile ilgili bilgileri öğrenebileceksiniz.
Yetişkinlerde yüksek işlevli otizm belirtileri
Otizm spektrum bozukluğunun (OSB) belirgin belirtileri yürümeye başlayan çocuklarda teşhis edilir. Eğer size otizm tanısı konulmadıysa ve belirti gösterdiğinizi düşünüyorsanız, yüksek işlevli otizmli olabilirsiniz.
İletişimde güçlük : sosyal işaretleri okumada güçlük, sohbete katılmada zorluk, başka bireylerin düşünceleriyle ilişki kurmakta güçlük, bir bireyin sizinle ilgili ne düşündüğünü anlamıyorsanız (beden dili ve yüz ifadelerini okuyamama), duygularınızı belli edemeden düz/monoton/robotik konuşma kalıpları kullanıyorsanız, birisiyle iletişim kurarken göz temasından kaçınıyorsanız, evde, dışarıda, işyerinde, arkadaşlarınızla, hep aynı ses tonu ve kalıbıyla konuşuyorsanız, hep, bir veya iki sevdiğiniz konu hakkında konuşuyorsanız ve sosyal ortamlarda uzun süreli dostluklar kurmakta ve sürdürmekte zorluk çekiyorsanız.
Duygusal ve davranışsal zorluklar: duygu ve tepkilerinizi ifade ederken sorun yaşıyorsanız, günlük yaşantınızda, rutinde, beklentilerdeki değişiklikler, ani patlamalara veya çöküşlere sebep olabilir. Katı rutinleriniz ve programlarınız vardır, değiştirmek istemezsiniz. Sessiz ortamlarda gürültü yapıyorsanız.
Bir diğer belirtiler ise: Belirli akademik konulara diğerlerine nazaran ilginiz daha fazla ise, ses, dokunma, koku gibi duyusal girdilere karşı hassasiyet, duyarlılık, özgüven eksikliği, grup çalışmalarına katılmak istememe tek olmayı tercih etme
Yukarıda saydığımız belirtiler yetişkinlerde otizm belirtileri arasında yer almaktadır.
Yetişkinlerde otizm tanısı
Günümüzde yetişkinlerde otizm spektrum bozukluğu (OSB) tanısını koyan standart bir tanı kriteri bulunmamaktadır ancak bu konu geliştirilmektedir.
Klinik tedavi uzmanları muayene sırasında gerçekleştirilen gözlem ve etkileşimlerle otizm spektrum bozukluğu (OSB) tanısını koyabilir. Aynı zamanda, muayene sırasında bireyin yaşadığı durumları da göz önünde bulundurarak herhangi bir belirtiyi de dikkat alır. Her şeyden önce, şüpheleriniz var ise ve davranışlarınızda bir değişiklik fark ediyorsanız, başka fiziksel bir rahatsızlık olup olmadığını değerlendirmek üzere aile hekiminizle görüşebilirsiniz. Daha sonrasında, aile hekiminiz sizi detaylı bir araştırma için bir psikolog veya bir psikiyatriste yönlendirebilir.
Raporlama sorunları
Klinik tedavi uzmanı, muayene sırasında, sizinle tüm duygularınız, davranışlarınız, ilgi alanlarınız, iletişim durumunuz gibi birçok durumunuz ile ilgili sizinle konuşmak isteyecektir. Çocukluğunuz ile ilgili sorular da sorabilir. Lütfen size yönlendirilen tüm soruları cevaplamaya gayret gösteriniz. Daha sonrasında, bir yakınızın, ebeveynlerinizle veya bir başka aile üyenizle görüşmek isteyebilir. Bu görüşmede sizin yaşamınız boyunca davranış kalıplarınız ile ilgili bakış açılarını görüşebilir.
Çocuklar için tanı kriterleri referans kullanıldığı durumlarda, klinik tedavi uzmanınız daha fazla bilgi edinebilmek adına çocukluk anılarınıza dayanarak ebeveynlerinize birkaç soru sorabilir.
Olası faktörler
Eğer klinik tedavi uzmanınız sizin olası bir otizm spektrum bozukluğu (OSB) belirtisi göstermediğinizi ve bunun yerine bir genç veya yetişkin belirtileri yaşamaya başladığınızı bildiriyorsa, diğer olası zihinsel veya duygulanım bozuklukları için sizi değerlendirmeye alabilir. Çünkü çoğu OSB tanısı çocukluk döneminde konulduğu için, yetişkinlere tanı koyabilecek bir uzman bulmak zor olabiliyor.
Yetişkinlere özel otizm belirleyecek bir test var mı?
Yaşınız kaç olursa olsun halihazırda otizm spektrum bozukluğu (OSB) için tıbbi bir test yoktur. Bu da OSB’nin kan testleri veya görüntüleme testleri gibi yöntemlerle tespit edilemeyeceği anlamında gelmektedir.
Bunun yerine bir doktor, muayene sırasında, tanı koyabilmek için davranışlarınızı gözden geçirir. Yetişkin bireyler için bu genellikle doktorun sorduğu sorular ve sizin bu soruları nasıl yanıtladığınız ile ilgilidir. Ayrıca muayene sırasında sizin bildireceğiniz semptomlar da dikkate alınır.
Otizm tanısı ile yaşamanın olası faydaları
Yetişkin bir birey olarak otizm spektrum bozukluğu (OSB) tanısı konulması sizin, kendinizi, etrafınızı ve dünya ile nasıl bir ilişki kurduğunuzu daha iyi anlamanıza yardımcı olur. Bu da aynı zamanda, güçlü olduğunuz yönlerinizi nasıl daha iyi geliştirebileceğinizi ve zor yönlerinizi de güçlendirmenize yardımcı olur.
Tanı konulmuş olması çocukluğunuz ile ilgili bakış açınızı da değiştirebilir. Ayrıca çevrenizin sizi daha iyi anlamalarına ve empati kurmalarına da yardımcı olur.
Karşılaştığınız zorlukları daha iyi anlamınıza, bu zorluklar ile nasıl baş edebileceğinize yardımcı olur. Sizin için doğru olabilecek destekler için uzman klinik terapistiniz ve aileniz ile birlikte de çalışabilirsiniz.
Otizmli yetişkinlere destek
Otizm spektrum bozukluğu (OSB) olan çocuklara yapılan destek ile yetişkinlere yapılan destek farklıdır. Bazı durumlarda, otizm spektrum bozukluğu (OSB) olan yetişkinlere sözel, bilişsel ve uygulamalı davranışçı terapiler ile tedavi uygulanır. Bazen de yaşadığınız endişe, anksiyete, sosyal izolasyon, iş zorlukları gibi zorluklar için özel destek almanız gerekebilir.
Bir psikiyatri desteği alabilirsiniz. Bir psikiyatrist doktor otizm spektrum bozukluğu (OSB) tanısını koymada yetkili kişidir. Özellikle otizm spektrum bozukluğu (OSB) konusunda uzmanlaşan psikiyatristler bile var. Lisanslı psikologlar (PhD) da tanı koymada yetkilidirler. Bazı bireyler kendi kendilerine teşhis edebilir. Eğer sağlık sigortanız var ise ve bu tanıyı kapsıyorsa terapi gibi ilgili masrafları karşılaması için resmi bir tanı gerekebilir.
İlaç tedavisi alabilirsiniz. Psikiyatristiniz size ilaç reçete edebilir. Bu aynı zamanda, otizm spektrum bozukluğu (OSB) ile birlikte gelişebilecek kaygı (anksiyete), depresyon gibi semptomları hafifletmeye destek olabilir.
Sosyal hizmet uzmanları otizm spektrum bozukluğu (OSB) tanısı koyamazlar fakat yönetme konusunda size destek olabilirler. Bazı kaynaklara ve var ise destek gruplarına sizi dahil edebilirler.
Terapi alabilirsiniz. Uygulamalı davranış analizi (ABA) ve bilişsel (kognitif) davranışçı terapi (BDT) gibi otizm spektrum bozukluğu (OSB) olan yetişkinlere yardımcı olabilecek birçok terapi yöntemleri vardır.
Uzman bir psikolog bireysel olarak veya grup halinde danışmanlık verebilir veya terapi uygulayabilir.
Mesleki rehabilitasyon (VR) danışmanı, iş durumunuza göre sizin güçlü olduğunuz yönlerinizi belirleyebilir ve ihtiyaçlarınızı değerlendirmede size yardımcı olabilir. Aynı zamanda iş bulma konusunda da destek sağlayabilir.
Destek gruplarına dahil olabilirsiniz. Otizm spektrum bozukluğu (OSB) bulunan bireyler, çevrimiçi gruplar ve forumlar aracılığıyla diğer otizm spektrum bozukluğu (OSB) bireyler ile iletişim kurabilir ve böylece birbirilerine destek olabilirler.
Özet
Otizm spektrum bozukluğu (OSB) tanısı konulduysa, yaşam kalitenizi ve geleceğe yönelik bakış açınızı geliştirmeye ve iyileştirmeye yardımcı olacak destek bulmak mümkün. Yetişkinlerin otizm spektrum bozukluğu (OSB) teşhis edilmesi çocuklara nazaran yaygın olmasa da birçok yetişkin otizmli olup olmadıklarını öğrenebilmek için değerlendirmeden geçiyor.
Otizm spektrum bozukluğuna (OSB) yönelik farkındalık artmaya devam ettikçe, yetişkinler için daha ayrıntılı tanı kriterleri geliştirildikçe, yeni kaynaklar ve destekler de mevcut olmaya devam edecektir.
Comentários