Tonsillit Nedir? Neden Olur? Tedavisi hakkında detaylı bilgilere bu yazımızda yer verdik. Daha fazla bilgi edinmek için okuyun!
Bademcikler, boğazın arkasında 2 küçük yumruya denir. Bademcikler savunma mekanizmasının en önemli parçalarından birisidir. Bademcikler sayesinde vücudun enfeksiyon kapılması önlenir. Bademciklerde enfeksiyon gelişmesine bademcik iltihabı denir.
Tonsillit her yaş grubunda görülse de en çok çocukluk döneminde görülmektedir. Doktorlar teşhisi genellikle okul öncesi ile ergenlik çağı arasındaki çocuklara daha fazla koymaktadır. Boğaz ağrısı, bademciğin şişmesi ve yüksek ateş görülen semptomlar arasındadır.
Bademcik iltihaplanmasına neden olan patojenler virüs ve bakteri kaynaklı olduğu için bulaşıcılığı bulunur. Streptokok bakterileri, bademcik iltihaplanmasına neden olan mikroorganizmalar arasındadır. Streptokok bakterilerinin neden olduğu bademcik iltihaplanması tedavi edilmediği zaman ciddi komplikasyonlara yol açmaktadır.
Tonsillitin teşhis edilmesi çok kolaydır. Semptomlar çoğunlukla 7 ila 10 arasında iyileşmektedir.
Bu yazımızda semptomlardan yardımcı olan tedavi çeşitlerine kadar bir sürü bilgi bulunmaktadır. Bilgi edinmek için yazımızı okumaya devam edin.
Tonsillit neden olur?
Bademcikler, savunma mekanizmasıdır. Vücudun enfeksiyonlarla savaşmasında görevli olan beyaz kan hücrelerini üretmektedir.
Bademcikler, vücuda ağız ve burun yoluyla giren virüs ve bakterilerle savaşmaktadır. Ayrıca bademcikler patojenlerin neden olabileceğin her türlü enfeksiyona karşı da savunmasız bir haldedir.
Soğuk algınlığı gibi virüs kaynaklı hastalıklar bademciklerin iltihaplanmasına neden olmaktadır. Ayrıca boğaz ağrısı gibi bakteriyel enfeksiyonlarda bademciklerin iltihaplanmasına neden olabilmektedir.
Tonsillit belirtileri
Boğaz ağrısı, cızırtılı çıkan sesler, ağız kokusu, yutkunma esnasında zorluk çekme ya da ağrı olması, yüksek ateş, titremeler, karın/kulak/baş ağrısı, boynun sertleşmesi, kızarmış ve şişen bademcikler, bademcik üzerinde beyaz ya da sarı lekelerin oluşması, şişmiş lenf bezlerde oluşan düğümlerden dolayı boynun ve çenenin daha da hassaslaşması gibi semptomlar bademcik iltihaplanmasında görülmektedir.
Küçük çocuklarda ise sinirlilik halleri, aşırı salya akıntısı ya da iştahsızlık gibi durumlar da görülmektedir.
Tonsillit tedavisi
Soğuk algınlığı gibi virüslerden kaynaklanma gibi hafif geçen bademcik iltihaplanması durumunda tedaviye gerek duyulmaz.
Daha şiddetli vakalarda antibiyotik ameliyatı ya da antibiyotik gibi tedaviler uygulanır. Hastaların bademcik iltihaplanmasından dolayı dehidrasyon yaşaması sonucunda intravenöz sıvılar takviye olarak kullanılmaktadır. Boğaz ağrıları için ağrı kesici ilaçlar alınabilir.
Bademcik ameliyatı
Bademciklerin alınması için tonsillektomi ameliyatı yapılır. Genellikle tekrarlayan ya da kronikleşen bademcikler için, iltihaplanma sonrası ciddi komplikasyonlar ve semptomların iyileşmemesi durumlarında ameliyat yapılmaktadır.
Yıl içinde 5-7 kez bademcik iltihaplanması geçirilmesi durumunda nüksetmeme ihtimaline karşı bademcik ameliyatı yapılabilmektedir. Yapılan ameliyat ayrıca nefes alma ya da yutma sorunlarını da giderir.
2017 yılında yapılan incelemeye göre, bademcik ameliyatının sonrasındaki ilk yıl boyunca çocuklarda boğaz enfeksiyonlar dahi görülmemiştir. 2018 yılında yapılan araştırma ise çocukluk çağında yapılan bademcik ameliyatı olan kişilerde uzun vadede bulaşıcı hastalık ve solunum zorluklarının artması gibi hastalık olasılıkların arttığını savunmaktadır.
Bademcik ameliyatı sayesinde boğaz ağrılarının riski de azalmaktadır. Ancak bademciklerin alınması boğaz ağrısı ya da boğaz enfeksiyonuna bir daha yakalanmayacağınız anlamına gelmemektedir. Nadiren de olsa ameliyattan sonra tekrardan bademcikler büyüyebilir.
Ameliyattan sonra hastalar gün içinde taburcu edilmektedir. Tamamen iyileşme yaklaşık 2 hafta sürer. Ameliyat öncesi kontrollerde doktorlar, ameliyat öncesi ve sonrasında neler yapmanız gerektiğini size detaylıca anlatacaktır.
Bademcik iltihabı için antibiyotik tedavisi
Bademcik iltihaplanması bakteriyel enfeksiyondan dolayı kaynaklanıyorsa tedavi için antibiyotik reçete edilir.
Antibiyotik sayesinde semptomlar daha hızlı iyileşmektedir. Antibiyotik kullanımı sonrası mide bulantısı ve antibiyotik direncinin artması gibi yan etkiler görülebilmektedir. Bu ilaç, genellikle komplikasyon riski taşıyan hastalar için daha önemlidir.
A grubu streptokok nedeniyle bademcik iltihaplanması için genellikle penisilin daha çok reçete edilmektedir. Penisiline alerjisi olanlar için daha farklı antibiyotikler kullanılmaktadır.
Belirtiler tamamen düzelmiş olsa bile doktorunuzun söylediği kadar kürün kullanılması gerekir. Antibiyotik kullanımını yarıda bırakırsanız enfeksiyonların kötüleşme ihtimali artar. İlaçların etki sağlayıp sağlamadığının kontrol edilmesi için muayene takip başlar.
Tonsilit teşhisi
Bademcik iltihaplanmasının teşhisi için muayene yapılır. Ayrıca test yapılması için bademciklerden örnekler toplanır. Alınan örnekler iltihaplanmanın nedenini öğrenmek için laboratuvar ortamında incelenmeye başlanır.
Bademcik iltihaplanmasının viral enfeksiyon mu bakteriyel enfeksiyon mu olduğunun belirlenmesi için kan örneği alınmaktadır. Sonuçlara göre tedavi planı oluşturulur.
Tonsillit türleri
Bademcik iltihabı birkaç farklı şekilde ortaya çıkabilir.
Akut tonsillit
Bademcik iltihaplanması çocuklarda inanılmaz derecede yaygın olarak görülür. Neredeyse her çocuk en az bir kere bademcik iltihaplanmasına yakalanmaktadır.
Akut tonsillit semptomları en fazla 10 gün sürmektedir. Semptomların 10 günden fazla sürmesine ya da iltihaplanmanın tekrar tekrar yaşanmasına kronik bademcik iltihabı denilir.
Akut bademcik iltihabı doktor muayenesi gerektirmez, ayrıca bunun tedavisi doğal yollarla da yapılabilir. Çok nadir durumlarda akut bademcik iltihabı için antibiyotik kullanılmaktadır.
Akut bademcik iltihabına göre kronik bademcik iltihabı daha uzun sürmektedir. Ağız kokusu, boyunda lenf düğümlerinin hassaslaşması ve boğaz ağrısı uzun süren semptomlardır.
Kronik tonsillit
Kronik tonsillit bademciklerde yarıklar oluşur ve bu yarıklara tükürük, yiyecek ve ölü hücre gibi maddeler birikerek bademcik taşlarını oluşturur. Bu taşlar kendiliğinden düşse bile bazı durumlarda doktorların operasyonla bu taşları alması gerekebilir.
Kronik bademcik iltihaplanması türlerinde tedavi için genellikle ameliyat önerilir. Bu ameliyatla bademcikler alınır.
2018 yılında yapılan araştırmada, bademcik kıvrımlarında bulunan biyofilmler nedeniyle kronik ve tekrarlayan bademcik iltihabının geliştiği saptanmıştır. Antibiyotik direnci geliştiren mikroorganizma gruplarına biyofilm denilir. Bu biyofilmler, tekrarlayan enfeksiyonlara da neden olabilmektedir.
Gen aktarımından dolayı da tekrarlayan bademcik iltihabı oluşabilmektedir.
2019 yılında tekrarlayan bademcik iltihabı bulunan çocuklar üzerinde araştırma yapıldı. Bu araştırma sayesinde gen aktarımının bademcik iltihaplanmasına ve boğaz ağrısına neden olan A grubu streptokok bakterilerine karşı dirençsiz bağışıklık tepkisi oluştuğu bulundu.
Ne zaman doktor kontrolü yapılmaktadır?
39,5 dereceden daha yüksek ateşlerde, kasların güçsüzleşmesinde, boynun tutulmasında ya da uzun süre boyunca geçmeyen boğaz ağrısında doktor kontrolüne gerek duyulur.
Nadir zamanlarda bademcik iltihabı boğazın şişmesine neden olur ve bu yüzden almada zorluk yaşanır. Nefes almada zorluk yaşandığı an acil müdahale gerekmektedir.
Çoğu bademcik iltihap atakları tedavi gerektirmezken, bazı iltihaplanmalar tedavi ile iyileşmektedir.
Bademcik iltihabı bulaşıcı mıdır?
Bademcik iltihaplanması bulaşıcı olmamasına rağmen iltihaplanmaya neden olan organizmalar, semptomlar belirmeye başlamadan ilk 48 saat içince bulaşıcıdır. Hastalık tamamen gelişene kadar bulaşıcı olabilir.
İlk 24 saat içinde antibiyotik kullanımı sayesinde virüs ya da bakteri bulaşıcılığı olmaz.
Çevrenizdeki birinin patojenli öksürme ve hapşırması sonucunda havaya karışan damlacıklar solunabilir. Organizmaların çok fazla bulunduğu kapı kolu gibi yerlere temas sonrası ağız ve buruna dokunma sayesinde bademcik iltihaplanması gelişebilir.
Çok sayıda insanla temas haline geçmek de bademcik iltihaplanmasına neden olabilmektedir. Örneğin, okul çağındaki çocuklarda bu hastalık sık görülmektedir. Belirtilerin olması durumunda iltihabın yayılmasını önlemek için evden çıkmamanızı öneririz.
Enfeksiyona maruz kaldıktan sonra semptomların gelişmesi en fazla 4 gün sürer.
Viral bademcik iltihabı
Virüslerden kaynaklanan bademcik iltihabı en sık görülen türdür. Soğuk algınlığını geliştiren virüsler çoğu zaman bademcik iltihabına da neden olur. HIV, Hepatit A, Epstein Barr virüsü ve Rinvirüs gibi virüsler bu duruma neden olmaktadır.
Epstein Barr, hem mononükleoz hem de bademcik iltihaplanmasına neden olabilir. Bazı insanlarda mononükleoz bulunan kişilerde ikincil bir enfeksiyon gelişerek bademcikler iltihaplanabilir.
Burun tıkanıklığı ya da öksürük viral bademcik iltihaplanmasının semptomları arasındadır. Antibiyotik kullanmak etkili değildir. Su tüketerek ya da evde dinlenerek semptomları tedavi edebilirsiniz.
Bakteriyel bademcik iltihabı
Bu iltihaplanma en sık 5 ila 15 yaşı arasındaki çocuklarda görülmektedir. Bu yaş aralığındaki iltihaplanma vakalarının yaklaşık %30’u bakteriden dolayı kaynaklanmaktadır. Genellikle streptokok bakterisi görülürken diğer bakterilerde iltihaplanmaya neden olur.
Tedavi için genellikle antibiyotik kullanılmaktadır. Bu antibiyotikler reçete edilir. Ayrıca viral ve bakteriyel bademcik iltihaplanmasında aynı tedavi uygulanmaktadır.
Tonsillit evde tedavi
İyice dinlenmek, yeterli sıvı alımı, tuzlu su ile gargara yapmak, pastil kullanmak, donmuş gıda tüketmek, nemlendirici makineler kullanmak ve sigara dumanından uzak durmak gibi yöntemler boğazdaki ağrının hafiflemesi için uygulanabilir.
Küçük çocuklar için pastil yerine boğaz spreyi kullanılması gerekmektedir.
Bademcik iltihabından kaynaklanan boğaz ağrısı
Boğaz ağrısı ve bademcik iltihabı bazen aynı bakterilerden dolayı kaynaklansa da ikisi aynı şey değildir.
Yüksek ateşe bağlı olarak bağışıklık sistemine yardımcı olabilmek için alın bölgesine ateş düşürücü olarak soğuk press uygulanabilir.
A grubu streptokok bakterilerinin de dahil olduğu bir dizi bakteri çeşidi ya da virüsler bademcik iltihaplanmasına neden olur. Aynı bakteriler boğaz ağrısına neden olmaktadır.
Her iki koşulda da bulaşıcılık görülür. Semptomlara sahip olduğunuzu düşünüyorsanız insanlardan uzak durun.
Vücudun çeşitli bölgelerinde ağrılar oluşması, mide bulantıları, kusma, boğazda kırmızı lekeler, bademcik etrafında irin, kızarıklık gibi semptomlar boğaz ağrısı olan kişilerde görülebilmektedir.
Teşhis sırasında her iki rahatsızlık içinde aynı testler kullanılır. Ayrıca tedavilerde her iki durum için aynıdır.
Yetişkinlerde bademcik iltihabı
Okulda ve oyun parklarında başkalarıyla temas çok fazla olduğu için bakteri çok fazla alınır ve bu yüzden bademcik iltihabı gelişir. Bu yüzden iltihaplanma en çok çocuklarda görülür. Ayrıca yetişkinlerde de bademcik iltihaplanması görülebilmektedir.
İnsanlarla iletişim çok fazla olduğu için bademcik iltihabı olan birinden enfeksiyon kapma riski çok yüksektir. Örneğin, kalabalık insan gruplarıyla birlikte aktiviteler yapmak ya da toplu taşıma araçları kullanmak bademcik iltihabının riskini arttırmaktadır.
Bademcik iltihabının hem semptomları hem de tedavileri yetişkinler ve çocuklar için aynıdır. Ancak yetişkinlerin bademcik ameliyatı olması sonrasında iyileşme süreci çocuklara göre daha uzun sürer.
Komplikasyonlar
Antibiyotiklerin tam dozunda alınamaması ya da tedaviye olumlu cevap vermemesi halinde komplikasyonlar gelişebilmektedir. Romatizmal ateş ve poststreptokokal glomerülonefrit gibi komplikasyonlara ek olarak aşağıdakiler de gelişebilmektedir.
Obstrüktif uyku apnesi (OAP). Kronik bademcik iltihaplanması bulunan kişilerde obstrüktif uyku apnesi gelişebilmektedir. Bu durum solunum yollarının şişmesi sonucu kişinin uyumasında zorluk yaşatır. Tedavi olunmadığı takdirde başka komplikasyonların gelişmesi de muhtemeldir.
Bademcik selüliti. Enfeksiyonun kötüleşmesi sonucunda vücudun diğer bölgelerine yayılmasına bademcik selüliti denir.
Peritonsiller apse. Enfeksiyonun bademciklerde birikmesi sonucunda peritonsiller apse denilen irin birikmesi oluşur. Bu durum ameliyat ya da drenajla tedavi edilmektedir.
Doktorların reçete yazdığı ilaçları dozuna göre kullanmak komplikasyonların riskini azaltabilmektedir.
Önleme
Aktif semptomları olan kişilerden uzak durmak, sizde semptom varsa insanlardan uzak durmak, hijyen için bol bol elleri yıkamak ve boğazı ağrıyan/öksüren/ hapşıran kişilerle temastan sonra elleri dezenfekte etmek gibi önlemler riskin azalmasına yardımcı olmaktadır.
Görünüm
Bademciklerin şişmesi nefes darlığına ve bu yüzden uyku sırasında zorluk çekmenize neden olabilir. Tedavi edilmemesi sonucunda iltihaplanmaya neden olan patojenler bademciklerin etrafındaki dokuya zarar verebilir.
Bakteriyel enfeksiyondan kaynaklanan bademcik iltihaplanması semptomları, antibiyotik almaya başladıktan birkaç gün sonrasında düzelmeye başlar. Semptomlar görülmeye başladıktan ilk 24 saat içinde antibiyotik kullanmak bulaşıcılığı azaltmaktadır.
Comments