Otizm Spektrum Bozukluğu Tedavi Rehberi

Otizm nedir?

Otizm spektrum bozukluğu (OSB) bir bireyin sosyal alanda, başka bireylerle iletişim kurma beceresini etkileyen bir durumdur. Daha öncelerde, Asperger sendromu gibi çeşitli rahatsızlıklara ayrılırdı. Günümüzde ise, geniş belirtilere sahiptir.

Birçok birey otizm spektrum bozukluğunu (OSB) “otizm” olarak adlandırıyor.

Otizm spektrum bozukluğunun (OSB) tedavisi yoktur. Otizmli çocuklara ve yetişkinlere yönelik birçok sosyal işlevsellik, öğrenme terapileri ve yaşam standartlarını geliştirmeye yönelik çeşitli yaklaşımlar bulunmaktadır. Otizm spektrum bozukluğunun yaşamın sonuna kadar devam eden bir durum olduğunu unutmamak gerekir. Kimi birey hiç ya da çok az yardım ve desteğe ihtiyaç duyarken kimi birey ise yoğun terapilere ihtiyaç duyabilir.

Otizme destek ile ilgili yapılan çoğu araştırmanın çocuklara yönelik olduğunu unutmamak gerekir. Bunun sebebi ise, mevcut araştırmaların, desteğinin en çok 3 yaş öncesi çocuklarda daha etkili olduğunu öne sürmeleridir. Çocuklara yönelik belirlenmiş terapilerin çoğu yetişkinlere de yardımcı olabilir.

Uygulamalı davranış analizi

Uygulamalı davranış analizi (UDA) çocuklara ve yetişkinlere en çok uygulanan yöntemdir. Bir ödül sistemi kullanılarak bireyin gerçekleştirdiği olumlu davranışları desteklemeye yönelik hazırlanmış bir dizi tekniği ifade etmektedir.

Birçok çeşit uygulamalı davranış analizi (UDA) yöntemi vardır.

Ayrık denemelerle öğretim yöntemi. Bu yöntem, adım adım öğrenmeyi amaçlamaktadır ve bunun için birçok deneme kullanır. Bireyin doğru davranışları ve cevapları ödüllendirilir ve hataları göz ardı edilir.
Erken yoğun davranışsal eğitimi. Bu eğitimde, 5 yaş altı çocuklar bir terapist ile veya küçük bir grup halinde birebir çalışmalar sürdürmektedirler. Bu eğitim birkaç yıl sürmektedir. Çocuğun iletişimini geliştirmesine, uygun olmayan davranışlarda bulunmamasına/önlenmesine ve/veya azaltılmasına yardımcı olunur.
Pivotal yanıt eğitimi olarak adlandırılan önemli yanıt tedavisi. Bu eğitimde, bireyin günlük yaşamında öğrenme veya iletişimde bulunmasını sağlayacak önemli beceriler öğretilir.
Sözel davranış yaklaşımı. Bu yöntemde bir terapist işlevsel iletişimde bulunmaları ve ihtiyaç duydukları şeyleri yapabilmeleri/istemeleri için çeşitli uygulamalar yapılır.
Olumlu davranış desteği. Gerçekleşen doğru bir davranışı, evde veya okulda çevresel değişiklikler yaparak ödüllendirmeyi hedefleyen yaklaşım biçimidir.

Bilişsel davranışçı terapi

Bilişsel (kognitif) davranışçı terapi (BDT), bir psikoterapi türüdür ve günümüzde çocuklara ve yetişkinlere destek olabilecek bir tür konuşma terapisidir. Bilişsel davranışçı terapi seansları sırasında, bireyler duygular, düşünceler ve davranışlar arasındaki bağlantıları öğrenirler. Böylece, olumsuz davranışlarda bulunmalarına neden olacak düşünce veya duyguları belirleyebilirler.

Otizmi tespit etmek için yapılan testleri anlattığımız yazımızı okumak için tıklayın!

2010 yılında yapılan bir incelemede, bilişsel davranışçı terapinin otizm spektrum bozukluğu bulunan bireylerde kaygı gibi duyguları yönetmelerinde çok fayda sağladığı, sosyal ortamlarda ve diğer bireylerin duygularını daha iyi anlamalarına da yardımcı olduğu bildirildi.

Sosyal beceri eğitimi

Sosyal beceri eğitimi bireylerin (özellikle çocukların) sosyal becerilerini geliştirmeye yönelik bir eğitimdir. Otizmli bazı bireylerin diğer bireylerle iletişim kurmaları bazen zor olabilir. Zamanla bu zorluklar daha da artabilir.

Sosyal beceri eğitiminde, temel sosyal beceriler ile ilgili eğitimler alınır. Böylece birey, bir konuşmayı nasıl sürebileceğini, nasıl mizah anlayacağını ve duygusal işaretleri nasıl çözeceğini öğrenir. Bu eğitim genellikle çocuklara yapılsa da, 20’li yaşların başındaki gençler ve genç yetişkinler için de etkili olabilir.

Duyu bütünleme terapisi

Otizmli bireyler, bazı durumlarda, görme, ses veya koku gibi duyusal girdilerden etkilenebilirler. Duyu bütünleme terapisi bazı duyuları güçlendirmeyi öğretmeyi amaçlamaktadır ve olumlu davranışlar sergilemeyi zorlaştırdığı teorisine dayanır.

Duyu bütünleme terapisi bir diğer adıyla sensorik entegrasyon terapisinin hedefi, bir bireyin duyusal uyarıma tepkisini eşitlemek. Bu terapi genellikle bir ergoterapist tarafından gerçekleşir ve kumda çizim veya ip atlama gibi oyunlara dayanmaktadır.

İş ve uğraşı terapisi

İş ve uğraşı terapisi (ergoterapi), çocuklara ve yetişkinlere temel becerileri öğretmeyi amaçlayan bir sağlık mesleğidir. Bu terapi, çocuklara genellikle ince motor becerilerini, el yazısı becerilerini geliştirmeyi ve öz bakım becerilerini öğrenmeyi sağlar.

Yetişkinler ise, yemek pişirmeyi, temizlik yapmayı ve parayı idare etme gibi bağımsız yaşam becerilerini geliştirmeyi sağlar.

Dil ve konuşma terapisi

Dil ve konuşma terapisi, otizmli bireylerin insanlar ile daha iyi iletişimde bulunmalarına yardımcı olabilecek bir terapidir. Dil ve konuşma terapisini dil pataloğu veya meslek terapisti yapmaktadır.

Bu terapi ile çocuklar, iletişimde bulunabilir, konuşma hızlarını ve ritimlerini geliştirebilir ve doğru kelimeleri kullanabilir. Yetişkinler ise düşünce ve duygular ile ilgili nasıl iletişim kurduklarını geliştirmelerine destek olabilir.

İlaç tedavisi

Otizm tedavisi için geliştirilen doğrudan herhangi bir ilaç yoktur. Ancak otizm ile ortaya çıkabilecek ve semptom gösteren diğer rahatsızlıklar için kullanılabilecek birkaç ilaç bulunmaktadır.

Otizmi yönetmeye yönelik birkaç kategorik ilaçlar vardır. Bunlar antipsikotik ilaçlar, antidepresanlar, bazı uyarıcılar ve antikonvülsanlardır.

Antipsikotik ilaçlar. Antipsikotik ilaçlar hem otizmli çocuklarda hem de yetişkinlerde, kendine zarar verme, saldırganlık gibi davranış sorunlarına karşı yardımcı olabilir. Amerikan Gıda ve İlaç Dairesi (FDA) yakın bir zamanda risperidone etken maddesi (Risperdal) ve apripiprazol etken maddesi (Abilify) kullanımını otizm belirtilerini tedavi etmeye yönelik onayladı.
Antidepresanlar. Araştırmacıların otizm belirtilerine yardımcı olup olmadığının kesin kanısına varmamalarına rağmen birçok otizmli birey antidepresan kullanıyor. Buna rağmen, alınan antidepresanlar otizmli bireylerin obsesif kompülsif bozukluk, depresyon ve kaydı (anksiyete) tedavilerinde faydalı olabilir.
Uyarıcılar. Ritalin (metilfenidat) gibi bazı uyarıcılar genellikle Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğunu (DEHB) tedavi etmek için kullanılır. Bu sebeple, bazı otizm belirtileriyle örtüşen dikkat eksikliği ve hiperaktivite gibi durumlarda da yardımcı olur. 2015 yılında yapılan bir incelemede, uyarıcı ilaçlar kullanan yarısından fazla otizmli çocukların bazı olumsuz yan etkiler yaşadığını bildirdi.
Antikonvülsanlar. Antikonvülsan ilaçlar kas kasılmalarını önleyen ilaçlardır. Bazı otizmli bireylerin epilepsileri vardır bu sebeple nöbet geçirmelerini önleyecek ilaçlar kullanmaları gerekebilir.

Alternatif çözümler nelerdir?

İnsanların uyguladığı sayısız alternatif seçenekler bulunmakta. Bunları destekleyen ve bu konuda etkili olup olmadıklarını bildiren yapılmış çok sayıda kesin araştırma bulunmamaktadır. Bu yöntemler arasında şelasyon tedavisini sayabiliriz. Bunun gibi yöntemler yarardan çok zarar verebilmektedir.

Otizm tedavi edilebilir mi? sorusuna cevap verdiğimiz yazımızı okumak için tıklayın!

Otizm spektrum, birçok belirtilere neden olabilen geniş kapsamlı bir durumdur. Uygulanan bir tedavi veya terapinin bir bireyde yanıt vermemesi diğer bir bireyde etki etmeyeceği anlamına gelmemektedir. Bu sebeple, alternatif çözümler ile ilgili araştırmalar yaparken, uzman bir doktora da danışmakta fayda var. Uzman bir doktor, bu konuya yönelik araştırmalarınızda size yardımcı olabilir ve bilim ile örtüşmeyen riskli veya zararlı olarak tanımladığı yöntemlerden uzak durmanızı sağlar.

Glütensiz, kazeinsiz diyet programlar, ağırlıklı battaniyeler, melatonin, C vitamini, omega-3 yağ asitleri, dimetilglisin, B6 vitamininin magnezyumla kombinasyonu, oksitosin ve CBD yağı gibi kesin araştırmalar gerektiren potansiyel alternatif çözümler arasında yer almaktadır.

Kendi doktorunuzla bu konu ile ilgili görüşmek istemiyorsanız veya çekiniyorsanız, doğru bilgi ve desteği bulmanıza yardımcı olabilecek başka bir tıp uzmanı ile görüşmeyi ihmal etmeyin.

Özet

Otizm kesin tedavisi bulunmayan bir durumdur fakat belirtilerini yönetmeye yardımcı olabilecek çeşitli tedavi edici yaklaşımlar ve ilaçlar bulunmaktadır. Sizin veya çocuğunuz için en etkili destek yöntemini bulmak için doktorunuzla görüşmeyi ihmal etmeyin ve bu süreci birlikte yönetin.