Fitosterol nedir? Sağlık yararları ve dezavantajlarını bu yazımızda anlattık.
Fitosteroller, kalp sağlığının iyileşmesi için gıda ve takviyelerde bulunan moleküldür.
Bu bileşiklerin kolesterol emilimini azaltarak kolesterol seviyelerini düşmesine yardımcı olur.
Bununla birlikte, yapılan araştırmalar fitosterollerin sağlığınızın nasıl etkilediği konusunda çelişkili sonuçlar gözlemledi.
Doğal Balın Faydaları Nelerdir? Öğrenmek için okuyun!
Fitosterol nedir?
Bitki sterolleri olarak da bilinen fitosteroller, kolesterol ile ilgili bir molekül çeşididir.
Çeşitli bitkilerde doğal olarak bulunurlar. Kolesterol gibi, hücre zarının önemli bir bileşenidir.
Kampesterol, beta-sitosterol ve stigmasterol, gıdalardan aldığınız en yaygın bitki kaynaklı fitosterollerdir. Fındık, tohum ve bitkisel yağlar gibi gıdalarda doğal olarak bulunurlar ve margarin gibi bazı işlenmiş gıdalara da sonradan eklenir.
Fitosteroller kolesterol emilimini engellemesinden dolayı, genellikle kalp sağlığını iyileştirmenin ve LDL (kötü) kolesterolün düşürmenin bir yolu olarak bilinirler.
Kolesterolün yaklaşık %50'sine kıyasla, gıdalarda bulunan fitosterollerin yalnızca yaklaşık %2'sinin vücudunuz tarafından emildiği ön görülmektedir.
Fitosterol hangi gıdalarda bulunur?
Bir sürü bitki temelli gıdada, aşağıdakilerde dahil olmak üzere önemli miktarda fitosterol içerir:
Kuruyemişler: antep fıstığı, macadamia fıstığı, badem, kaju fıstığı, yer fıstığı, fındık
Tohumlar: kabak çekirdeği, ayçiçeği çekirdeği, karpuz çekirdeği
Meyveler: ananas, portakal, çilek, muz, elma, kayısı
Sebzeler: enginar, brokoli, yeşil fasulye, lahana, kuşkonmaz, tatlı patates, kereviz, karnabahar
Baklagiller: nohut, mercimek, maş fasulyesi, adzuki fasulyesi, soya fasulyesi
Yağlar: zeytinyağı, argan yağı, ayçiçek yağı, kanola yağı
Ananas’ın Sağlığa Faydaları Nelerdir? Öğrenmek için okuyun!
Bazı araştırmalar vegan ya da vejeteryan diyeti uygulayan kişilerin, vejetaryen olmayan kişilere kıyasla tipik olarak daha fazla fitosterol tükettiğini bulmuştur.
Eski zamanlarda insanlar bitkisel gıdalardan bol miktarda fitosterol elde ederken, bugün çoğu insan düzenli olarak rafine bitkisel yağlardan ve margarin gibi işlenmiş gıdalardan fitosterol ihtiyacını karşılıyor.
Ayrıca, tahıl taneleri bazı fitosterolleri içerir ve çok fazla tahıl tüketen insanlar için iyi bir sağlayıcı olabilir.
Günde en az 2 gram fitosterol tüketmenin LDL (kötü) kolesterol seviyelerini önemli ölçüde azaltabileceğine inanılıyor.
Ek olarak, 1 bardak (170 gram) nohut yaklaşık 206 mg fitosterol içerir, 100 gram porsiyon tatlı patates 105 mg içerir ve 1 yemek kaşığı (14 gram) ayçiçek yağı 69 mg içerir.
Rafine edilmiş bitkisel yağlar, margarin ya da fitosterol takviyelerinin; lifler, C, K ya da A vitaminleri gibi diğer faydalı besinleri sağlamaz. Bu nedenle, isterseniz fitosterol içeren daha fazla gıdalar tüketmeye çalışın.
Fitosterollerin potansiyel sağlık yararları
Enflamasyon Azaltmaya Yardımcı Takviyeler. Öğrenmek için okuyun!
Yapılan çalışmalar, fitosterollerin, özellikle kolesterol seviyeleri ve kanser riskinin söz konusu olması durumunda, çeşitli faydalar sağlayabileceğini göstermektedir.
Kolesterol seviyelerini düşürebilir
Bağırsaklarınızda bulunan fitosteroller, metabolizmal yapısı için gerekli olan belirli enzimler için kolesterol ile rekabet içindedir. Bu olay, kolesterol emilimini %30-50 oranında azaltabilir.
Başka bir araştırmaya göre ise günde en az 2 gram fitosterol tüketmek, kandaki LDL (kötü) kolesterol seviyesini yaklaşık %8-10 oranında azaltır. Bununla birlikte, bu çalışmada doğal gıda kaynaklar yerine yüksek doz takviyeler kullanıldığını belirtmek gerek.
Fitosteroller, kolesterol düşürücü ilaç olan statinlerin etkisini artırdığından dolayı özellikle yüksek kolesterol düzeyine sahip kişiler için yararlı bir ilaçtır.
Kolesterol doğrudan kalp sorunlarına neden olmaz fakat kanınızda yüksek düzeyde kolesterolün bulunması, kalp hastalığı için risk teşkil eder.
Bazı kanserlerin riskini azaltabilir
Bazı uzmanlar, fitosterollerin bazı kanserlerin riskini azaltabileceğini düşünmektedir.
Yapılan çalışmalar, yüksek miktarlarda fitosterol tüketmenin mide, akciğer, karaciğer, meme, yumurtalık ve prostat kanserine yakalanma riskini düşürdüğünü buldu.
Laboratuvar ve hayvan çalışmaları, benzer şekildeki fitosterollerin kanserle mücadelede yardımcı olacağını ve tümörleri yayılma ile büyümesini yavaşlatacağını öne sürdü.
Ek olarak; ailedeki kanser geçmişi, fiziksel aktiviteler, alkol ve tütün tüketimini kanser gelişiminde rol oynayabilecek diğer faktörler arasındadır.
Sağlıklı Olduğu Kanıtlanmış 9 Yağlı Gıda. Öğrenmek için okuyun!
Fitosterollerin potansiyel dezavantajları
Fitosterollerin çeşitli faydaları bulunsa da dikkate alınması gereken birkaç dezavantaj da bulunmaktadır.
Plak oluşumunu artırabilir
Bazı araştırmalar, fitosterollerin arterlerinizdeki plak oluşumunu artırabileceğini ve bunun da ateroskleroz olarak bilinen bir duruma neden olabileceğini öne sürüyor.
Bu durum, atardamarları daraltabilir ve kalbinizin tüm vücudunuza kan pompalamasını zor hale getirebilir.
Bu olay, sitosterolemi adı verilen genetik rahatsızlığı bulunan kişiler için dikkate değerdir. Sitosterolemi, vücudun büyük miktarlarda fitosterollerin emilmesine neden olarak plak oluşumu ve kalp hastalığı riskini artırır.
Yine de araştırmalar birbirleriyle çelişkilidir.
Örneğin, insanlarda ve hayvanlarda yapılan eski ve güncel araştırmalar, artan fitosterol tüketiminin daha yüksek ateroskleroz riski ile ilişkili olmadığını saptamıştır. Bunun yerine, kan damarlarının genişlemesine ve kan akışını artırabileceğini saptadı.
Konuyla ilgili daha fazla araştırmaya ihtiyaç vardır.
Kalp hastalığı riskini artırabilir
Uzmanlar, fitosterollerin LDL (kötü) kolesterol seviyelerini azaltabileceğini söylese de kalp hastalığı riskini azaltıp azaltmayacağına dair yaptıkları araştırmalar ise karışık sonuçlar vermiştir.
Örneğin, 2007 yılında yapılan bir araştırmada ise kanda fitosterol düzeyi yüksek olan kişilerde kalp hastalığına yakalanma olasılığında bir artış tespit edilemedi.
Öte yandan, yapılan birkaç eski çalışmada, kandaki artan fitosterol seviyelerinin daha yüksek kalp hastalığı olasılığı ya da kalp krizi geçirme riski ile bağlantılı olduğunu saptamıştı.
Başka bir inceleme, bazı insanların bağırsaklarında fitosterol emilimini arttıran belirli proteinlerin genetik değişikliklere sahip olduğunu ve bu proteinlerin kalp hastalığı riskinin artmasına neden olabileceğini buldu.
Yağ Tüketiminin Vücudumuz İçin Faydaları. Öğrenmek için okuyun!
Özet
Uzun zaman boyunca fitosteroller; sebzelerin, baklagillerin bitkisel gıdaların ve meyvelerin bir bileşeni olarak insanlar tarafından bolca tüketilmiştir.
Günümüzde fitosteroller bir sürü margarin türü de dahil olmak üzere işlenmiş gıdalarda bulunurlar.
Yapılan çalışmalar, yüksek miktarda fitosterol tüketmenin, düşük kolesterol seviyeleri ve belirli kanser türleri için daha düşük risk taşıyabileceğini göstermektedir.
Yine de kalp sağlığı üzerindeki potansiyel etkileri üzerine yapılan araştırmalar -plak oluşmasını ve kalp hastalığını nasıl etkiledikleri de dahil olmak üzere- karmaşık sonuçlar ortaya koydu. Bu nedenle, daha fazla araştırmaya gerek duyulmaktadır.
Sonuç olarak, fitosterol içeren işlenmiş gıdalar ve takviyeler yerine daha besleyici yoğun bitki gıdaları kullanarak miktar alımını artırmak en iyisidir.
Comments