Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu (DEHB) bireyin davranışlarını, yeni şeyler öğrenmesini ve bireyin duygularını etkileyen kronik bir durumdur. Genellikle çocukları etkiler. Ancak yetişkinlerde de görülebilir.
Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğunun etkileri kişiden kişiye değişkenlik gösterir. Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu teşhisi konulması için semptomların günlük yaşantınızı etkilemesi gerekmektedir. Sizin için hazırladığımız bu yazımızda Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu türlerini ve bunların teşhis ve tedavi süreçlerini araştırdık.
Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu türleri
Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu üç ana türe ayrılır:
Dikkat eksikliği tip
hiperaktif-dürtüsel tip
Kombinasyon tipi
Her Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu türünün birden fazla kendine has özellikleri vardır. Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu, dikkatsizlik ve hiperaktif-dürtüsel davranışlar ile karakterize bir durumdur.
Bu davranışlar genellikle aşağıdaki şekillerde ortaya çıkar:
Dikkatsizlik: dikkatin dağılması, zayıf konsantrasyon ve organizasyon becerilerine sahip olma
Hiperaktivite: Asla yorulmayacakmış gibi görünme, konuşma ve hareketlilik, üstlenilen görevde devam etme zorlukları
Dürtüsellik: Konuşma esnasında söz kesmek, risk almak
Herkes farklı karakterlere sahiptir. Bu nedenle iki kişinin aynı semptomları farklı şekilde yaşaması olağan bir durumdur. Örneğin, kız ve erkek çocuklarda davranışlar farklılık gösterir. Erkekler daha hiperaktif görünürken kızlar sessiz bir şekilde dikkatsiz davranır.
Bulundurduğunuz belirtiler, sahip olduğunuz Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu türünü belirleyecektir.
Dikkatsiz eksikliği
Bu tip Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğuna sahipseniz dürtüselliğiniz ve hiperaktiviteden daha fazla dikkatsizlik belirtisi yaşarsınız. Bazen hiperaktivite veya dürtü kontrolünde sıkıntılar çekebilirsiniz. Ancak bu özellikler Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğunun ana özelliklerinden değildir.
Dikkatsiz davranış yaşayan kişiler genellikle:
Ayrıntıları kaçırır ve kolayca dikkati dağılır
Çabuk sıkılırlar
Tek bir göreve odaklanmada sorun yaşarlar
Düşünceleri organize etmekte ve yeni bilgiler öğrenmekte zorluk çekerler
Bir görevi tamamlamak için gereken kalemleri, kağıtları veya görevle ilgili öğeleri kaybetme
Dinlenmeme
Yavaş hareket etme
Hayal kuruyormuş gibi gözükme
Bilgilerin daha yavaş ve genellikle yanlış şekilde öğrenilmesi
Yönergeleri takip etmekte zorlanmak
Kızlara, erkeklere göre daha fazla dikkatsiz tanısı konulur.
Hiperaktif-dürtüsel tür
Bu tür Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğunda dürtüsellik ve hiperaktivie karakterize özelliklerdir. Bu tür kişiler de dikkatsizlikte bulunur fakat diğer belirtiler kadar belirgin gözükmez.
Dürtüsel veya hiperaktif olan kişiler genellikle:
Kıvranmak, kıpırdamak veya huzursuz hissetmek
Hareketsiz oturmakta zorluk çekmek
Sürekli konuşma isteği
Eldeki göreve uygun olmadığında bile nesnelerle oyalanmak
Sessiz aktivitelere katılmakta sorun yaşamak
Sürekli "hareket halinde" olmak
Sabırsızlık
Sıra dışı hareket etmek ve eylemlerin sonuçlarını düşünmemek
Cevapları ve uygunsuz yorumlardan kaçınmak
Hiperaktif-dürtüsel Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu olan çocuklarda sınıf aksamaları görülür. Öğrenmeyi kendileri ve sınıf arkadaşları için daha zor hale getirebilirler.
Kızlara göre Erkeklere daha fazla bu teşhis konulur.
Kombinasyon tür
Kombinasyon türüne sahip insanlarda dikkatsiz ve hiperaktif-dürtüsel türdeki belirtilerden daha fazlası görülür. Her iki kategorideki belirtilerin bir kombinasyonu sergilenir.
Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu olan ve olmayan her insanda bir dereceye kadar dürtüsel ve dikkat sorunları yaşanır. Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu olan kişilerde ise bu belirtiler daha şiddetli olur, davranışlar daha sık meydana gelir; evde, okulda, işte ve sosyal hayatta davranışlarınız değişkenlik gösterir.
Araştırmalara göre çoğu çocukta kombinasyon Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu türü görülür. Bu tür genellikle erkek çocuklarda daha yaygındır. Okul öncesi çağındaki çocuklarda ise en sık hiperaktivite görülür.
Belirtiler zamanla değişkenlik gösterir. Bu nedenle sahip olunan Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu türü de değişir. Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu size ömrünüz boyunca bir zorluk yaşatabilir. Ancak ilaçlar ve diğer tedavi türleriyle bu hastalığı kontrol altına alabilirsiniz.
Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu nedenleri
Bu hastalığın kesin bir nedeni yoktur. Bazı insanlar Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu fazla şeker tüketilmesine, çok fazla TV izlenmesine ve kaotik bir ortamda yaşamak gibi faktörlere yanıt olarak geliştiğini düşünse de araştırmalar bu iddiaları desteklemiyor.
Aksine, genetik bir hastalık olduğu düşünülmektedir. Uzmanların araştırdığı diğer faktörler ise şunlardır:
Beyin hasarı
Hamilelikte veya genç yaşta kurşun gibi toksinlere maruz kalma
Hamilelik sırasında alkol veya tütün kullanımı
Erken doğum veya düşük doğum yapma
Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğunun nedenleri hâlâ bilinmemektedir.
Kimlere tanı konur?
Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu herkesi etkileyebilir, ancak erkeklerde görülme olasılığı kadınlara göre %100 daha fazladır.
Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu belirtileri tipik olarak genç yaşta, 3 ile 6 yaşları arasında ortaya çıkmaya başlar ve ortalama tanı yaşı 7'dir. Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu yetişkinlerde de görülebilir. Dünya çapında yetişkinlerdeki görülme yüzdesi gün geçtikçe artmaktadır.
Nasıl teşhis edilir?
Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu genellikle teşhis edilemez. Çocuklarda 7 yaşından önce sadece belirti gösterir. Ancak Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu belirtileri diğer bozukluklara da benzer. Doktor tanıyı koymadan önce depresyon, uyku sorunu ve anksiyete gibi durumları göz önüne alır.
Bir kişi, belirli bir Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu türü için dokuz ana belirtiden en az altısını göstermelidir. Kombinasyon Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu teşhisi konması için, en az altı dikkatsizlik ve hiperaktif-dürtüsel davranış belirtisi göstermelisiniz. Davranışlarınız en az 6 ay boyunca mevcut ve günlük yaşamda rahatsız edici olmalıdır.
DSM-5, dikkatsizlik, hiperaktivite-dürtüsellik veya her ikisini birden göstermenin yanı sıra, teşhis konması için bir kişinin semptomlarının 12 yaşından önce yaşaması gerektiğini vurgular. Ayrıca hem okulda hem de evde olduğu gibi birden fazla ortamda bulunmaları da gerekir.
Belirtiler ayrıca günlük yaşama da müdahale eder ve bu belirtiler başka bir ruhsal bozukluklarla açıklanmaz
Semptomlar zamanla değişebilir. Bu tanının yeniden değerlendirilmesi anlamına gelir.
Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu tedavisi
Teşhis konduktan sonra, mevcut bir dizi tedavi seçeneği vardır. Tedavinin birinci aması ise Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu semptomlarını kontrol altına almayı ve olumlu davranışlar sergilemeyi öğretir.
Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğunda terapi
Doktorunuz herhangi bir tedaviye başlamadan önce davranışlar terapi uygular. Bu terapi duyguların ifade etmenin yollarını bulmaya yardımcı olur.
Ebeveynler davranış yönetimi eğitimi almalıdır. Çünkü çocukların davranışlarını kontrol etmeye çalışırlar. Ayrıca davranış yönetimi almak bozukluklarla başa çıkmaya yardımcı olur.
6 yaşından küçük çocuklar genellikle tedaviye davranış terapileriyle başlar ve ilaç kullanmazlar. 6 yaş üstündeki çocuklara ise davranış terapisi ve ilaç tedavisi uygulanır.
Bilişsel davranış terapisi, aile veya evlilik terapileri gibi terapi türleri Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu olan yetişkinler ve çocuklar için yararlıdır.
Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu ilaç tedavisi
Hiperaktivite ve dürtüsellik azaltmak, fiziksel koordinasyon, odaklanma, çalışma ve öğrenme yeteneğini geliştirmek için yardımcı ilaçlar bulunur.
İki tip Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu ilacı vardır: uyarıcılar ve uyarıcı olmayanlar.
Uyarıcılar genellikle Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu hastaları için daha ideal bir ilaç türüdür. Düşünme ve dikkat toplamak için nöronların çalışmasına yardımcı olurlar. Çocukların &70-80’i bu ilaçları kullanır.
Uyarıcılar aşağıdaki gibi yan etkilere sahip olabilir:
Kaygı veya sinir
Iştah azalması
Baş ağrısı
Artan kan basıncı
Karın ağrıları
Uyarıcı olmayan ilaçlarda odak, dikkat ve dürtüsellik geliştirmeye yardımcı olmak için tüketilebilir. Ancak uyarıcı ilaçlar kadar etkili değildir.
Bir başka zihinsel sorun olan otizm hakkında detaylı bilgi almak için okuyun!
Uyarıcı olmayan ilaçlar; uyarı ilaçlara etki göstermeyen veya olumsuz yan etkiler yaşayanlar için daha ideal bir seçenektir.
Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu olan yetişkinler genellikle genellikle aynı tedavilerden yararlanır.
Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu önlenebilir mi?
Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu atlatılan bir hastalık değildir. Çocuklarda Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu riskini azaltmak için, anne adayları hamilelik sırasında sağlıklı alışkanlıkların yanı sıra sigara ve alkolden kaçınmalıdır. Kurşun gibi toksinlerden de kaçınmanız tavsiye edilir.
Alınan tüm önlemler karşı bebek bir noktada Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu geliştirmeye devam edebilir.
Son Olarak
Bozukluk teşhisi konulan çocukların çoğunda 20’li yaşların ortalarında önemli semptomlar gözükmez. Ancak Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu çoğu insanda ömür boyu görülür.
Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğunu terapötik seçenekler, ilaçlar veya her ikisi ile de kontrol altına alabilirsiniz. Ancak tedaviler, herkese uymaya bilir. Tedavinizin sizde bir gelişme göstermediğini düşünüyorsanız doktorunuzla iletişime geçmelisiniz.
Comments