Bunamanın Türleri Nelerdir?

Bunama nedir?

Bunama, çeşitli hafıza kayıplarına neden olan beyinde yaşanan ciddi olayları tanımlamak için kullanılan terimdir. Bu olaylardan dolayı insanların günlük aktivitelerinde zorluklar yaşamaları da muhtemeldir. Çoğu insanda davranış ve kişilik değişiklikleri gözlemlenir.

Bunama beynin üç bölgesini etkiler:

Konuşma becerisi
Hafıza
Karar verme

Bunama vakalarına genellikle farklı hastalıklar neden olur. Alkol ve uyuşturucu kullanımı da bunamaya neden olabilir. Bu durumlarda beyin hasarı azaltılabilir. Ancak yapılan araştırmalar sonucunda bunama hastalarının %20’sinden daha azında tedaviler olumlu sonuçlar verir.

Bunamanın türleri nelerdir?

Alzheimer hastalığı

Alzheimer, bunamanın en yaygın türüdür. Araştırmalara göre bunamanın %60-80’i Alzheimer’den kaynaklıdır. Erken belirtileri ise depresyon, isimlerin ve yaşanan olayların unutulması ve depresif ruh halleridir. Ancak depresyon, Alzheimer hastalığının semptomu değildir. Depresyon özel olarak tedavi edilmesi gereken bir ruh hali bozukluğudur. Yaşlılarda görülen depresyon ise Alzheimer olarak yanlış teşhis edilir.

Alzheimer, beyin hücrelerinin ölümü sonucu ortaya çıkar. Hastalık ilerledikçe, insanlar ruh hali değişiklikleri ve kafa karışıklığı yaşamaya başlarlar. Ek olarak konuşmada zorluk çeker ve yürürken destek alırlar.

Yaşlıların Alzheimer olma olasılığı daha fazladır. Vakaların neredeyse %5’i erken başlayan Alzheimer’den oluşmaktadır. Erken başlayan Alzheimer 40’lı ya da 50’li yaşlarda görülür.

Vasküler bunama

Bunamanın en yaygın ikinci türü vasküler bunamadır. Beyinde kan akışının olmamasından kaynaklanır. Bu tür, yaşlandıkça ortaya çıkar. Aterosklerotik hastalık ya da felçle ilişkilidir.

Vasküler bunamanın belirtileri neyin sebep olduğuna bağlı olarak gelişir. Vasküler bunama yavaş yavaş ya da aniden ortaya çıkabilir. Kafa karışıklığı ve oryantasyon bozukluğu en yaygın belirtileridir. Süreç ilerledikçe insanlar görev tamamlamakta ve uzun süreli konsantrasyonda zorlanırlar.

Vasküler bunama görme bozukluklarına ve halüsinasyonlara da neden olabilir.

Lewy cisimcikli bunama

Lewy cisimcikli bunama türü, sinir hücrelerinde protein birikmesinden dolayı kaynaklanır. Bu, beyindeki kimyasal reaksiyonların durmasına, hafıza kaybına ve oryantasyon bozukluğuna neden olur.

Bu tip bunaması olan kişilerde ayrıca halüsinasyon, uyumakta zorluk ve gün içinde beklenmedik uykular bulunur. Ayrıca bayılabilir, kaybolabilir ve yönü şaşırabilirler.

Lewy cisimcikli bunamada, Parkinson ve Alzheimer semptomları görülür. Örneğin, birçok insanın elinde titreme olur, yürümekte zorlanır ve bağışıklık sistemleri güçsüzleşir.

Parkinson hastalığı

İleri Parkinson hastalığı olan kişilerde bunama gelişir. Bu tip bunamanın erken belirtileri ise muhakeme ile ilgili sorunlar yaşanmasıdır. Örneğin Parkinson hastalığından gelişen bunamalarda, kişiler görsel bilgileri anlamakta ya da günlük aktivitelerin nasıl yapılacağını hatırlamakta zorluk yaşarlar. Hatta kafa karıştırıcı durumlar ve korkutucu halüsinasyonlar da yaşarlar.

Bu tip bunama, kişilerin sinirli olmasına da neden olur. Hastalık ilerledikçe birçok insanda depresyon ve paranoyaklaşma başlar. Nadiren de konuşmakta güçlük çekerler ve kelimeleri unuturlar.

Frontotemporal bunama

Frontotemporal Bunama, çeşitli bunama türlerinin tanımlanması için kullanılan bir isimdir. Hepsinin tek ortak noktaları vardır: Dil ve davranışı kontrol eden nöronların bulunduğu, beynin ön ve yan kısımlarının etkilenmesidir. Pick hastalığı olarak da bilinir.

Genellikle 45’li yaşları etkiler. Uzmanlar buna neyin sebep olduğunu bilmemektedir ve hâlâ araştırma yapmaya devam ederler. Bazı uzmanlara göre de bu hastalığın nedeni genetik olmasından kaynaklanmasıdır.

Bu bunama, ketleme ve motivasyon kaybına neden olurken ayrıca zorlayıcı davranışlara da neden olur. Ek olarak, kelime hafızası gibi konuşma sorunlarına da neden olur.

Creutzfeldt-Jakob hastalığı

Creutzfeldt-Jakob hastalığı, bunamanın en nadir türlerinden biridir. Araştırmalara göre her yıl 1 milyon kişiden sadece 1’i bu hastalığa yakalanıyor. Creutzfeldt-Jakob hastalığı çok hızlı gelişim gösterir. İnsanlar teşhisten sonraki bir yıl içinde ölürler.

Creutzfeldt-Jakob hastalığının semptomları diğer türlere benzemektedir. Bazı insanlar ajitsayon yaşarken diğer insanlar depresyondan muzdariptir. Kafa karışıklığı ve hafıza kaybı da oldukça yaygındır. Creutzfeldt-Jakob hastalığı vücudu etkileyerek kas sertliğine neden olur.

Wernicke-Korsakoff sendromu

Wernicke hastalığı veya Wernicke ensefalopatisi, B1 vitamin eksikliğinden kaynaklanır. Beynin alt bölümlerinde kanamaya yol açan beyin bozukluğudur. Wernicke hastalığı, şaşı görme ve kas zayıflaması gibi semptomlara neden olabilir. Tedavi edilmemiş Wernicke hastalığında fiziksel semptomlarda azalma yaşanır ve Korsakoff sendromunun belirtileri yavaş yavaş ortaya çıkar.

Korsakoff sendromu, ileri Wernicke hastalığının neden olduğu bir hafıza bozukluğudur. Korsakoff sendromlu kişilerde şunlar görülür:

Bilgi edinmede zorluk
Yeni beceriler öğrenmek
Anı, isim ve bilgileri hatırlamakta zorluk

İki koşulda birbiriyle bağlantılıdır. Genellikle Wernicke-Korsakoff sendromu olarak bilinen tek koşul olarak gruplandırılır. Teknik olarak bunama türü olmasa da semptomları bunamaya benzer ve bunamayla ilişkilidir.

Wernicke-Korsakoff sendromu, yetersiz beslenmekten veya kronik enfeksiyonlardan kaynaklanabilir. Bununla birlikte, bu vitamin eksikliğinin en yaygın nedeni alkol bağımlılığıdır.

Nadiren de olsa Wernicke-Korsakoff sendromlu insanlar ne yaptıklarının farkında olmadan yanlış bilgiler üretiler.

Karışık bunama

Karışık bunama, kişinin birden fazla bunama türüne sahip olmasıdır. Karışık bunama çok yaygındır. Genellikle vasküler bunama ve Alzheimer birlikte görülür. Araştırmalara göre bunaması olan kişilerin %45’inde karışık bunama bulunmaktadır.

Karışık bunama, insanlarda farklı semptomlar gösterebilir. Örneğin, bazı insanlar hafıza kaybı ve oryantasyon bozukluğu yaşarken, bazı insanlarda ise davranış ve ruh hali değişiklikleri görülür. Karışık bunamanın ilerlemesi sonucunda konuşma ve yürüme zorlukları yaşanır.

Normal basınçlı hidrosefali

Normal basınçlı hidrosefali, kişinin beyin ventriküllerinde aşırı sıvı birikmesi sonucu oluşan bir bunama türüdür. Ventriküller, insanların beynin ve omuriliğin yumuşaması için yaratılmış sıvı dolu boşluklara denir. Sıvı aşırı biriktiğinde beyne baskı uygulamaya başlar. Bu, bunama semptomlarına yol açabilir. Araştırmalara göre bunama vakalarının neredeyse %5’i bu türden dolayı kaynaklanır.

NPH'nin potansiyel nedenlerinden bazıları şunlardır:

Incinme
Kanama
Enfeksiyon
Beyin tümörü
Daha önce yapılan beyin ameliyatları

Bununla birlikte, bazen doktorlar Normal basınçlı hidrosefalinin nedenini bilmiyorlar. Belirtiler ise şunları içerir:

Zayıf denge
Unutkanlık
Ruh halindeki değişiklikler
Depresyon
Sık yaşanan düşmeler
Bağırsak veya mesane kontrolü kaybı

Erken teşhis, ek beyin hasarı oluşmadan önce doktorun müdahele etmesine yardımcı olur. Normal basınçlı hidrosefali, genellikle ameliyatla tedavi edilebilen bunama türüdür.

Huntington hastalığı

Huntington hastalığı, bunamaya neden olan genetik bir hastalıktır. İki farklı türü vardır: Juvenil form ve yetişkinlerde görünen form. Juvenil form çocukluk veya ergenlik dönemlerinde görülür. Çok nadirdir. Yetişkin formu ise tipik olarak 30’lu ya da 40’lı yaşlarda görülür. Bu türde beyin hücreleri erken bozulur ve bu durumda bunama ile hareket bozukluğuna yol açar.

Bu hastalık semptomları ise sarsıntı, yürüme ve yutma güçlüğü gibi hareket bozukluklarıdır. Bunama belirtileri şunlardır:

Görevlere odaklanma zorluğu
Dürtü kontrol problemleri
Açıkça konuşmada sorun
Yeni şeyler öğrenmekte zorlanma

Bunamanın diğer nedenleri

Birçok hastalık ileri aşamalarda bunamaya sebep olabilir. Örneğin multipl sklerozlu kişilerde bunama gelişebilir. HIV’li kişilerde -özellikle antivirial ilaç kullanıyorsa- bilişsel bozukluk ve bunama görülmesi olağan bir durumdur.