Borderline kişilik bozukluğu ve bipolar kişilik bozukluğu her yıl milyonlarca kişiyi etkileyen mental sağlık durumlarıdır. Birbirleriyle çok benzer semptomlar gösterseler de, ayrıştıkları noktalar da vardır.
Belirtiler
Borderline kişilik bozukluğu ve bipolar kişilik bozukluğunun ortak gösterdiği semptomlar aşağıdaki gibi listelenebilir.
Ani duygu durumu değişikliği
Dürtüsellik
Özgüven ya da özdeğer düşüklüğü
Borderline kişilik bozukluğu ile bipolar kişilik bozukluğu benzer semptomlar gösterse de çoğu zaman bu semptomlar birbiriyle karıştırılacak kadar üst üste gelmez.
Bipolar Bozukluk Belirtileri
Birleşik Devletler nüfusunun yaklaşık olarak %3’ünde bipolar kişilik bozukluğu olduğu tahmin ediliyor. Bu oran ülkemizde de farklı değil. Önceleri manik depresif olarak da adlandırılan bu bozukluk şu belirtilerle kendisini gösteriyor:
Duygu durumunda meydana gelen aşırı değişimler
Mani ya hipomani olarak adlandırılan coşku nöbetleri
Derin düşüş ve depresyon nöbetleri
Mani döneminde bipolar bireyler daha aktif olabilirler, ayrıca:
Normalden daha yüksek fiziksel ve mental enerji
Daha az uyku ihtiyacı
Daha hızlı hareket etme ve konuşma eğilimi
Madde kullanımı, kumar ya da seks gibi dürtüsel eğilimler gösterme
Büyük ve gerçek dışı planlar yapma
Depresif dönemlerde ise;
Enerji düşüklüğü
Konsantrasyon eksikliği
Uyku bozukluğu
İştah kaybı
Belirtilerini gösterebilir ve şu duyguları derin yaşarlar;
Üzüntü
Umutsuzluk
Asabiyet
Kaygı
Bunlara ek olarak, bazı bipolar bireylerin intihara dönem dönem daha meyilli olduğu anlaşılmıştır. Psikoz ya da halüsinasyon da bipolar bireylerin karşılaştığı mental bozukluklardandır.
Mani döneminde sürekli aktif ve enerjik olan bipolar bireyler, depresif dönemlerinde sürekli bir şeyleri yanlış yaptığını hisseder. Hiç bağlantısı olmadığı halde kazaya sebep verdiğini düşünmek gibi.
Borderline Kişilik Bozukluğu Belirtileri
Tam olarak oranı saptanamasa da insanların %1,5 ile %4 gibi bir kısmında borderline kişilik bozukluğu olduğu düşünülmektedir. Bu kişiler dengesiz düşünce ve duygu durumları deneyimlediği için anlık olarak hareket ve davranışlarında kontrol kaybı yaşarlar.
Borderline kişilik bozukluğu olan bireyler dengesiz ilişikler yaşayabilirler. Terk edilme hissinden kaçmak için fazla çabaladıkları, hatta sağlıksız durumlarda kaldıkları sık sık görülebilir.
Stresli ilişkiler borderline kişilerde;
cAnlık duygu durumu değişimi
Depresyon
Paranoya
Öfke
Duygularını tetikleyebilir. Ayrıca bu kişiler, çevresindeki olayları ya da bireyleri hep iyi ya da hep kötü olarak varsayabilirler. Borderline kişilerin kendilerine sürekli eleştirel yaklaştığı bilinenler arasındadır. Bu durumlarda, bazı kişiler kendilerine zarar verme yoluna başvurabilir, ya da intihara meyledebilirler.
Neden Olur?
Araştırmacılar bipolar kişilik bozukluğuna nelerin sebep olduğu konusunda emin değiller. Fakat bu duruma etki eden pek çok sebep bulunmuştur. Bunlar:
Genetik faktörler
Uzun süreli travmalar ya da stres
Aşırı madde kullanımı
Beyin kimyasında değişimler
Borderline kişilik bozukluğunun, biyolojik ve çevresel faktörlerden oluşan geniş bir kombinasyonun sonucunda ortaya çıktığı düşünülmektedir. Bunlar:
Genetik faktörler
Çocukluk travmaları ya da terkedilme duygusu
Travma sonrası stres bozukluğu
Beyin anomalileri
Serotonin seviyesinin düzensizliği
Risk Faktörleri
Bipolar kişilik bozukluğu ve borderline kişilik bozukluğu, genetik faktörler, travmaya maruz kalma gibi sebeplere bağlanır. Fakat birbirlerinden ayrı risk faktörlerine de bağlıdırlar.
Bipolar Bozukluk Risk Faktörleri
Bipolar bozukluk ile genetik faktörlerin bağlantısı henüz tam olarak saptanamamış olsa da, ebeveyn ya da kardeşlerinde bipolar bozukluk olan kişilerde daha çok görüldüğü bilinmektedir. Diğer bipolar bozukluk risk faktörleri ise aşağıdaki gibi listelenebilir.
Travmaya maruz kalma
Madde kullanımı geçmişi
Yeme bozuklukları, panik ve kaygı bozuklukları geçmişi
Skleroz, tiroid bozuklukları
Borderline Kişilik Bozukluğu Risk Faktörleri
Ailesinde borderline kişilik bozukluğu görülen bir bireyin riski diğerlerine göre 5 kat daha fazladır. Ek risk faktörleri ise şu şekilde listelenebilir:
Erken yaşta travmalara maruz kalma (Cinsel taciz ya da yoğun stres)
Beyin fonksiyonlarını etkileyen genetik anomaliler
Teşhis
Yapılan psikolojik ve medikal tetkikler sonrasında bir psikiyatr tarafından bipolar kişilik bozukluğu ya da borderline kişilik bozukluğu teşhisleri konabilir.
Bipolar Bozukluk Teşhisi
Anket soruları ya da tutulan günlüklerin değerlendirilmesi ile bipolar kişilik bozukluğu tanısı konabilir. Bu tanılama metotları sayesinde kişinin duygu durum değişimleri ve bunların sıklıkları incelenebilir.
Bipolar kişilik bozukluğu aşağıdaki alt kategorilere ayrılarak değerlendirilir:
Bipolar I: Bipolar I bireyler en az bir kez hipomani ve depresyon nöbeti öncesi ya da sonrasında mani dönemine girmiş kişiler olarak tanımlanır. Bazı bipolar I bireylerin bu mani döneminde psikotik semptomlar göstermesi de olasıdır.
Bipolar II: Hiç mani nöbeti yaşamamış, en az birer kere hipomani ya da depresyon yaşamış bireylere Bipolar II tanısı konur.
Siklotimik Bozukluk: 18 yaş ve altı bireylerde dalgalı olarak gerçekleşen hipomani ve depresyon semptomları doğrultusunda konulan tanıdır.
Diğer: Bazı uzmanlara göre, bipolar bozukluk geçirilen felçler ya da tiroit bozuklukları sebebiyle meydana gelir. Aşırı dozda madde kullanımı da bu bozukluğu tetikler.
Borderline Kişilik Bozukluğu Teşhisi
Psikolojik ve medikal tetkiklerden sonra, semptomlar ve kişinin bakış açısıyla alakalı anket tarzında testler uygulanabilir. Kişinin aile üyeleri ve yakın arkadaşları da teşhis sürecine dahil edilebilir.
Yanlış Tanı Konulabilir Mi?
Borderline kişilik bozukluğu ile bipolar bozukluk zaman zaman birbiriyle karıştırılan medikal durumlardır. Tanı konduktan ve tedaviye başlandıktan sonra, belirtilerde artış varsa ya da herhangi bir değişiklik yoksa tanılama sürecinin yeniden gözden geçirilmesi gerekmektedir.
Borderline Kişilik Bozukluğu ve Bipolar Bozukluk Tedavileri
Bipolar kişilik bozukluğu ve borderline kişilik bozukluğunun belirlenmiş hiçbir tedavisi yoktur. Uygulanan tedaviler, semptomları kontrol etmeye yöneliktir.
Bipolar kişilik bozukluğu genellikle duygu durumu sabitleyici ya da antidepresan ilaçlarla tedavi edilir. İlaç tedavisinin yanında bireylerin psikoterapi desteği de alması gerekir.
Bazı durumlarda, değişecek ilaç tedavisine adaptasyon ve semptomların daha iyi gözlenmesi ve kontrol altına alınması amacıyla tedavi planında değişiklikler yapılabilir. Kendine zarar verme eğiliminde olan, intihar düşüncelerine sahip ya da diğer semptomları çok ağır seyreden bireylerin geçici süreyle hastaneye yatmaları ve gözlem altında kalmaları gerekebilir.
Borderline kişilik bozukluğunun ise tedavisi genellikle psikoterapi ile olur. Psikoterapinin bu kişilere hem bireysel hem de ilişkiler bazında yardımcı olduğu bilinmektedir. Diyalektik davranış terapileri bireysel ve grup tedavilerini tek çatı altında toplayan bir terapi uygulamasıdır ve borderline bireylere faydalı olduğu bilinmektedir.
Yorumlar