Bu yazımızda bipolar bozukluk kalıtsal bir rahatsızlık mıdır? sorusunun cevabını verdik.
Bipolar bozukluk nedir?
Bipolar bozukluk, ruh sağlığında çeşitli bozuklukların neden olduğu duygu durum değişiklikleridir. Bipolar bozukluğu bulunan kişilerde, mani adı verile olumlu ruh hali ve depresyon adı verilen olumsuz ruh hali görülmektedir. Bu ruh halleri değişimleri aniden değişiklik göstermektedir. Yapılan birçok araştırmaya göre ergenlerde ve yetişkinlerde dünya nüfusunun yaklaşık %28’inde bipolar bozukluk görülmektedir.
Bipolar bozukluğun detayları ve nedenleri kapsamlı bir şekilde araştırılmamıştır. Bununla birlikte, uzmanlar ailenin sağlık geçmişi ile bipolar bozukluk arasında bir bağlantı olduğunu düşünmektedir. Bu neden, bozukluğun kalıtsal bir bileşen olduğunu düşündürmektedir.
Kalıtım ve bipolar bozukluk hakkında daha fazla bilgi edinmek aşağıdaki yazıyı okumaya devam edin.
Genetik ve bipolar bozukluk
Uzmanlar bipolar bozukluğun nedenlerini tam olarak bilmeseler de bazı risk faktörlerini tespit ettiler. En güçlü risk faktörlerinden biri, bozukluğun neden olduğu aile geçmişidir. Bu bozukluk belirli genlerden dolayı kaynaklanıyor olabilir.
2009 yılında yapılan araştırmaya göre, bu bozukluğa sahip akrabaları olan yetişkinlerin, bozukluğu geliştirme riskinde ortalama on kat artış görülmektedir. Bu durumda bulunan kişi yakın akraba çevresinden ise riskiniz daha da yüksektir.
Genetik etkenler, bipolar bozukluğun nedeninin yaklaşık yüzde 60 ila 80'ini oluşturmaktadır. Bu veriler, kalıtsallığın bipolar bozukluğun tek nedeni olmadığını kanıtlar niteliktedir. Aynı zamanda, ailenizde bu bozukluğun geçmişi olması, kesinlikle geliştirmeyeceğiniz anlamına da gelir. Bipolar bozukluğu olan birinin aile üyelerinin çoğu, bu rahatsızlığı geliştirmeyecektir.
Bipolar bozukluk için diğer risk faktörleri ve tetikleyiciler
Araştırmacılar, kalıtımın yanı sıra bipolar bozukluk için başka risk faktörlerinin olduğuna inanmaktadırlar.
Beyin yapısı
Bipolar bozukluğu olan kişilerde beyin boyutunda ve aktivitesinde küçük farklılıklar olabilmektedir. Sarsıntı ve travmatik kafa yaralanmaları yüzünden de kişinin bipolar bozukluk geliştirme riski artmaktadır.
Çevresel faktörler
Stresli olaylar çoğu zaman bipolar bozukluğun başlangıcına neden olmaktadır. Bu olay, iş ya da kişisel yaşamla ilgili yüksek stres içeren bir olay olabilir. Sevilen birinin ölümü ya da fiziksel yaralanmalar gibi ani, büyük bir yaşam değişikliği de bipolar bozukluğun başlamasına neden olabilir. Bipolar bozukluğuna sahip olan kişiler, hayatlarındaki stresi kontrol etmeyi çoğu zamanlarda faydalı bulurlar.
Mevsim değişiklikleri gibi faktörler bipolar bozukluk nöbetlerinin başlamasına neden olabilir. Özellikle kıştan ilkbahara geçiş güçlü bir etkendir. Bunun nedeni, gün boyunca parlak güneş ışığının artması ve bu hızlı artışın epifiz bezini etkilemesinden kaynaklanır. Bu olay da depresyon ve maninin gelişimine neden olabilir.
Diğer tetikleyiciler arasında ağır uyuşturucu ya da alkol kullanımı ve uyku eksikliği bulunmaktadır. Ve bazı durumlarda ise doğumdan sonraki dönemlerde kadınlarda bipolar bozukluk görülebilir. Bu rahatsızlık çoğu zaman biyolojik olarak ilk etapta bozukluk geliştirmeye meyilli olan kadınlarda görülür. Bununla birlikte, hamileliğin kendisi genel olarak bipolar bozukluğun altında yatan neden değildir.
Bipolar bozukluğun belirtileri
Sizin ya da ailenizden birisinin bipolar bozukluğa sahip olduğunu düşünüyorsanız, hangi semptomları tespit etmeniz gerektiğini bilmek size yardımcı olacaktır. Bir kişinin sahip olduğu bipolar bozukluğun türü, yaşadığı semptomları belirler. Genel olarak, bipolar bozukluk türlerinin ana semptomları mani ve depresyondur.
Bipolar maninin belirtileri şunlardır:
Huzursuz ve dürtüsel davranış sergileme
Zayıf yargı
Gerçekçi olmayan bir yetenek algıları
Mutluluk, hatta öfori seviyesinde olma
Fazla heyecan
Ürkeklik
Kumar, alkollü araç kullanma ya da dürtüsel cinsel ilişki gibi riskli davranışlarda bulunmak
Hızlı konuşmak
Hızlı düşünmek
Bipolar depresyon belirtileri, normal depresyon belirtilerine benzemektedir. Bu belirtiler şunlardır:
Yoğun yorgunluk hissiyatı
Uzun süren aşırı üzüntü
Yavaş konuşmak
Doğru karar verme ve odaklanma ile ilgili sorunlar
İştahsızlık
Umutsuzluk
İntihar gibi kendine zarar verme düşüncelerine kapılmak
Kişinin arkadaşlarından ve kendi ailesinden uzaklaşması
Aktivitelere ve hobilere karşı ilgi kaybı
Bipolar bozukluk teşhisi
Bipolar bozukluğun görülmeye başladığı yaş genellikle 25 yaşlarıdır. Ayroca bipolar bozukluk her yaşta görülebilmektedir. Bazı insanlarda ilk semptomlar çocukluk çağında görülmeye başlar. Diğer insanlar ise yetişkinlik dönemlerinde semptomlarla karşılaşmaya başlar.
Doğru teşhisin konulması yıllar boyunca sürebilir. Bunun nedeni, doktorların bu bozukluğu başka bozukluklarla karıştırması ya da semptomlardan emin olmamasıdır.
Doktorunuz bipolar bozukluğu teşhis etmek için birkaç yöntem kullanabilir:
Tıbbi geçmişiniz ve semptomlarınız incelenir.
Kapsamlı bir ruh sağlığı değerlendirmesi yapılır. Bu değerlendirme, size bir anket yapılmasını ya da ruh hali değişikliklerinizin düzenli olarak kayda tutulmasını içerebilir.
Aile üyeleri, yakın arkadaşlar ve sık gördüğünüz diğer kişilerle görüşmenizi kısıtlar.
Hipertiroidizm ya da aşırı aktif tiroid gibi semptomların diğer nedenlerini kontrol altına almak için sizi fiziksel olarak muayene eder.
Bipolar bozukluk nasıl tedavi edilir?
Tedavi tipik olarak ilaç, davranışsal terapi ya da ikisinin bir anda kullanılmasını içerir.
İlaç tedavisi
Bazı ilaçlar bipolar bozukluğu etkili bir şekilde tedavi etmektedir. En güçlü etkileri gösteren ilaç türü, lityumlardır. Özelllikle rahatsızlığı nüks etmesini önlerken manik atakalar ve bipolar depresyon tedavisinde de etkilidir. Lityum ilaçların kullanılması ayrıca intihar oranlarında azaltmalar sağlamıştır.
Doktorlar ayrıca aşağıdaki antikonvülzanlardan herhangi birini reçete edebilir:
divalproex sodyum (Depakote, Depakote ER)
karbamazepin (Tegretol, Tegretol XR, Carbatrol, Equetro)
lamotrijin (Lamiktal)
topiramat (Topamax)
gabapentin (Neurontin, Gralise, Horizant)
Davranışsal terapi
Etkili yardım biçimlerinin arasında psikoterapi, akran desteği ve bilişsel davranışçı terapi bulunmaktadır. Diğer potansiyel tedaviler ise şunlardır:
Elektrokonvülsif tedavi
Omega-3 yağ asidi takviyeleri kullanmak
Meditasyon yapmak
Önemle belirtmeliyiz ki, bu potansiyel tedaviler için daha fazla araştırmaya ihtiyaç vardır.
Siz ya da sevdiğiniz herhangi biri için bipolar bozukluk teşhisi konulduysa, farklı terapi türlerini araştırın. Ayrıca doktorlar ilaç ve terapileri birleştirmeyi de önerebilir. Bu tedavi yöntemleri sayesinde belirtiler daha iyi yönetilebilir.
Özet
Bipolar bozukluk çok kapsamlı araştırılmasa da kalıtsallıkla bağlantılı olduğunu bilmekteyiz. Ailenizden birinde bipolar bozukluk varsa; bu bozukluğu geliştirme riski, ailenin sağlık geçmişinde olmayan kişilere göre daha yüksektir. Ama bu durum, bipolar bozukluk geliştireceğiniz anlamına gelmez.
Sizde ya da çevrenizdeki kişi veya kişilerde bipolar bozukluk olduğunu düşünüyorsanız, doktorla iletişime geçmeniz önemlidir. Doktorlar kişisel risk faktörlerini anlamaya, testlere ya da daha fazla değerlendirmelere ihtiyacınız olup olmadığını belirlemede yardımcı olurlar.
Kaynaklar
Comments